Obyczaje i kultura: Bliski Wschód

Pojęcie Bliski Wschód określa rejon świata znajdujący się na styku aż trzech kontynentów: Afryki, Azji oraz Europy. Od wieków jest to jeden z najważniejszych rejonów krzyżowania się szlaków handlowych oraz turystycznych, toteż powstała tu niezwykła kultura, łącząca wpływy i tradycje wielu regionów.

Do obszaru Bliskiego Wschodu różne publikacje włączają różne kraje, najczęściej określenia tego używa się w odniesieniu do: Arabii Saudyjskiej, Bahrajnu, Cypru, Iraku, Iranu, Izraela, Jemenu, Jordanii, Kataru, Kuwejtu, Libanu, Omanu, Syrii oraz Zjednoczonych Emiratów Arabskich, czasem zalicza się do niego także Turcję, Egipt oraz Afganistan. W sumie zamieszkuje tu około 300 milionów ludzi rozsianych na niemal 10 milionach kilometrów kwadratowych. Rejon ten jest kolebką cywilizacji starożytnych, stąd też wywodzą się 3 największe religie monoteistyczne – judaizm, chrześcijaństwo oraz islam.

Największą grupą etniczną na tym terytorium są Arabowie, potomkowie pustynnych koczowników, którzy stanowią około 90% populacji. Nazwa regionu oczywiście nosi mocne znamię eurocentryzmu. Ukuto ją, kiedy Stary Kontynent był uznawany za jedyną ostoję cywilizacji – ten “orientalny” rejon świata z perspektywy Europejczyka jest najbliżej na wschód od jego włości.

Obyczaje i tradycje

Większość krajów Bliskiego Wschodu, to państwa islamskie i, mimo że zdarzają się tam skupiska innych wyznań, jednak muzułmanów jest zdecydowanie najwięcej. Przed wizytą w krajach islamskich warto zdać sobie sprawę, że to nie tylko religia, ale cały system norm, które regulują wszelkie aspekty życia społecznego, prawodawstwo, kulturę i savoir-vivre. Od turystów wymaga się tam odpowiedniego zachowania. Silnie patriarchalna kultura krajów arabskich zdecydowanie różni się od tego, do czego jesteśmy przyzwyczajeni w Europie. Poza tym obowiązuje tutaj wiele zasad, które w naszym kręgu kulturowym są nieznane.

Zależnie od miejsca wybranego na czas wypoczynku,  przestrzegać należy, mniej lub bardziej ściśle, kilku zasad – dzięki temu unikniemy zatargów z tubylcami i nieprzyjemności. Należy pamiętać, że krajem najbardziej rygorystycznym pod względem tradycji jest Arabia Saudyjska, gdzie po dziś dzień działa obywatelska policja obyczajowa. Generalnie, im bardziej kraj jest eksploatowany turystycznie, tym łagodniejsze jest tam podejście dla obcokrajowców.

O tym trzeba pamiętać na Bliskim Wschodzie:

• strój kobiecy musi być skromny, luźny i odpowiednio zakrywający ciało (kolana, łokcie, ramiona),
• w niektórych krajach kobiety powinny mieć również chusty na włosach,
• mężczyznom nie wolno chodzić w szortach poza terenem hotelu,
• niektóre meczety nie mogą być zwiedzane przez innowierców, w innych wymagana jest opieka miejscowego przewodnika, zawsze przed wizytą w świątyni trzeba zdjąć buty,
• pod żadnym pozorem i w żadnej sytuacji nie wolno przeszkadzać muzułmanom w modlitwie zarówno w meczecie, jak i poza nim – za ogromny nietakt uznawane jest przechodzenie przed modlącym się człowiekiem,
• w krajach arabskich obuwie trzeba zostawić na progu także podczas wizyty w prywatnym domu,
• lepiej nie nosić atrybutów innych religii, takich jak krzyżyki czy medaliki, zwłaszcza w Arabii Saudyjskiej,
• w krajach Bliskiego Wschodu trzeba zachowywać się czasem dość irracjonalnie z naszego punktu widzenia – niedopuszczalne jest huśtanie się na krzesłach, pokazywanie podeszw butów w jakichkolwiek sytuacjach, wyciąganie nóg daleko przed siebie, ocienianie znacznej części osoby siedzącej obok, siedzenia z lewą ręką za plecami, kładzenia nóg na meblach, opierania się o ściany, nonszalanckiego trzymania rąk w kieszeniach,
• unikać fotografowania tubylców, szczególnie kobiet – za każdym razem wymaga to ich wyraźnej zgody, nie warto próbować ukradkowych fotografii,
• kobiety podróżujące po krajach arabskich powinny pamiętać, by wybierać miejsca przy oknach, a nie przy przejściu – jest to dobrze widziane przez miejscowych,
• samotne kobiety powinny szukać towarzystwa innych kobiet – przebywać, jeść i dyskutować w ich gronie,
• w Arabii Saudyjskiej, Iranie oraz innych krajach rygorystycznie przestrzegających prawa szariatu, kobieta przebywająca z mężczyzną w miejscu publicznym musi być jego żoną, inaczej oboje narażają się na kłopoty,
• należy uważać z piciem alkoholu w miejscach publicznych – jest on zakazany przez islam,
• palenia w miejscach publicznych powinny się wystrzegać szczególnie kobiety, ponieważ jest to zachowanie uznawane za wulgarne i prowokujące,
• w krajach Bliskiego Wschodu trzeba szanować miejscowe święta – w Izraelu podczas szabasu lepiej nie jeździć samochodem, w krajach islamskich podczas ramadanu warto powstrzymać się od spożywania potraw i napojów w miejscach publicznych, by nie drażnić poszczących wiernych,
• w krajach muzułmańskich jeść należy wyłącznie prawą ręką, ponieważ lewa używana jest do celów higienicznych i uznaje się ją za nieczystą,
• lepiej nie chwytać ani nie podawać niczego lewą ręką (patrz punkt wyżej),
• podczas rozmowy nie można wskazywać nikogo palcem czy długopisem, bo może to być uznane za wyzwanie do walki,
• jakby w opozycji do surowych obyczajów, bardzo dobrze przyjmowane, a nawet konieczne jest utrzymywanie kontaktu wzrokowego podczas rozmowy, nie wolno jedynie natarczywie przypatrywać się kobietom,
• w krajach arabskich nie warto okazywać pośpiechu, czas tu płynie inaczej, mieszkańcy nie śpieszą się, nie   patrzą nerwowo na zegarek i od innych oczekują tego samego,
• całowanie się w miejscach publicznych nie jest aprobowane, szczególnie jeśli para nie jest małżeństwem,
• na Bliskim Wschodzie życie turysty ograniczają nie tylko nakazy religijne, ale również niespokojna sytuacja – nie można fotografować baz wojskowych, mostów, portów ani innych strategicznych obiektów,
• Cypr to wprawdzie nie kraj muzułmański, jednak tam też trzeba pamiętać o kilku zasadach – podczas zwiedzania świątyń obowiązuje zasada skromnego stołu, Cypryjczycy są bardzo wrażliwi na punkcie kultury i etykiety, szczególnie gdy spotykają się z obcokrajowcami.